Sipèr kontinan-la, yo té ka kriyé "Panjé"

ki té la tini omwen 180 milyon lanné.

Mi animasyon a-y!

Two lontan yo fè nou kwè péyi Gwadloup pa té ni pon richès anba a-y. Moun ki té kont lendépandans a péyi an-nou té jous té ka di :"Ki jan nou ké fè lè nou ké endépandan? Nou pa ni pétwòl!". Wi nou rété lontan ka kwè pa té ni ayen mé dèpi sa yo touvé anba lanmè Giyàn, an plis ki senten anba an-nou osi ni richès. Chonjé adan Karayib-la nou ka touvé pétwòl an tèt a Lèbrézil, an péyi Vénézwèla é a Trinidad é menm Bawbad ki ka touvé-yo an sid a Karayib-la. Pli onò, nou ka touvé osi pétwòl antrè Kiba é Laflorid. Dayè prézidan Etazini Barack Obama ni lentansyon moli anbawgo-la anlè Kiba parapòt a pétwòl-la yo touvé anba lanmè Kiba. Alò kanmarad, si nou ka touvé pétwòl Trinidad é Kiba, nou pa té ké touvé-y Gwadloup?

Tout awk Karayib-la dwèt kouvè èvè pétwòl oben gaz natirèl! Chonjé sa yo té di pou Ayiti.

Pou sa ki konnèt, té tini 180 milyon lanné, on bon pati a kontinan amériken-la té kolé èvè Lafwik. Pou nou pli jis, tout awk Karayib-la, Lamétik santral-la é tèt a Lamérik di Sid té kolé èvè on pati a Lafwik yo ka kriyé "Gòlf dè Giné". On koté an Afwik ki sé sous a pétwòl é gaz natirèl.

Chak kontinan ka déplasé-yo parapòt a sé plak-la ki an fon anba latè é sé pou sa délè moun asi latè ka sibi tranblèmanntè ki plis omwen fò. Plak a awk Karayib-la é ta tèt a Lamérik di Sid té kolé èvè koté afwiken-la yo kay kriyé plita "Gòlf dè Giné".Yo té ka fè yonn (kon zò ka vwè-y asi désen-la).

Yè an fè on kalkil, an pwan on règ é an pwenté on bout a règ-la owa Langola é lòt bout-la owa Kòtdivwa (koté yo sav ni pétwòl). An fè menm biten pou Karayib-la, an pwenté on bout a règ-la owa tèt a Lèbrézil é an pwan menm distans-la an té fè pou Angola-Kòtdivwa. Lòt koté a règ-la ka pwès mannyé Kiba é chonjé an di zòt moun touvé pétwòl antrè Laflorid é Kiba! Kivédi sè é fwè, oblijé ni on biten sèryé anba lanmè Gwadloup. Nou ni swa gaz natirèl, pétwòl oben lédé! RSM ki sé on filyal a Grynberg Petroleum sav sa é léta néo-kolonyal fwansé osi! Mandé-zòt pou ki biten ministè a lendistri fwansé pa jen présé pou ba sé miltinasyonal on pèrmi pou you ay sondé anba lanmè Gwadloup é Matinik! Pas sa pa adan lentéré a fwansé! Chonjé osi mouvman endépandantis pli fò Gwadloup é Matinik ki an Giyàn!

On dènyé biten kanmarad, si zò gadé asi on kat, péyi Gwadloup, zò ka vwè i an fas èvè péyi kon Moritani é Sénégal. Moritani ja ka pwodui pétwòl dèpi 2007 é yo sòti dékouvè pétwòl Sénégal. Alò gwadloupéyen, lè an ka di zòt sé moun-la poko fin dékouvè pétwòl é gaz natirèl asi latè, zò konpwann sé jé an ka fè zòt?